Γραμματική/Εσπεράντο/6-Αιτιατική

Στην εσπεράντο, η αιτιατική παράγεται με την κατάληξη -n. Αυτή, προστίθεται στο τέλος των ουσιαστικών, των επιθέτων και των αντωνυμιών, και έχει την ίδια χρήση όπως και στα ελληνικά.

Η κατάληξη της αιτιατικής τίθεται πάντοτε στο τέλος, μετά την κατάληξη του πληθυντικού (όταν βέβαια η λέξη είναι στον πληθυντικό).

Παράδειγμα

Εσπεράντο	Ελληνικά
Mi manĝas pomon	Τρώω ένα μήλο
Mi sukeras la varman kafon	Βάζω ζάχαρη στον ζεστό καφέ
Ni sukeras la varmajn kafojn	Βάζουμε ζάχαρη στους ζεστούς καφέδες

Χρήση

• Συνήθως, χρησιμοποιούμε την αιτιατική όπως και στα ελληνικά:

Oni batis la malbonfarintan knabon

• Όμως, όταν μιλάμε για ένα τίτλο (για παράδειγμα, το όνομα ενός βιβλίου) δεν τη χρησιμοποιούμε:

?i legas "Privilegia Vojo"

li diris la vorton "libro" (λέει τη λέξη "βιβλίο" : η λέξη ή έκφραση για την οποία μιλάμε παραμένει στην ονομαστική)

Όμως τη χρησιμοποιούμε επίσης για να εκφράσουμε μια κατεύθυνση, έναν τόπο προς τον οποίο κατευθυνόμαστε:

1. με προθέσεις που δεν περιέχουν οι ίδιες την έννοια μιας κίνησης:

   i) la muso estas sub la tablo : το ποντίκι είναι κάτω από το τραπέζι,

   ii) la muso kuras sub la tablo : το ποντίκι τρέχει κάτω από το τραπέζι (ήταν ήδη εκεί και τρέχει, παραμένοντας κάτω από το τραπέζι),

   iii) la muso kuras sub la tablon : το ποντίκι τρέχει κάτω από το τραπέζι (δεν ήταν εκεί, τρέχει προς τα εκεί, ώστε να προστατευτεί από έναν κίνδυνο).

2. Η αλλαγή προς μία νέα κατάσταση θεωρείται επίσης κίνηση:

   la feino transformis lin en birdon - η νεράιδα τον μετέτρεψε σε πουλί

3. Όμως οι προθέσεις που εμπεριέχουν ήδη μια ιδέα κίνησης δεν δέχονται αιτιατική

   'mi iras al (προς, σε) la lernejo

4. με επιρρήματα τόπου, για να εκφράσουμε την κίνηση:

   Kie estas Riko ? – Riko estas hejme - Πού είναι ο Ρίκο; Ο Ρίκο είναι στο σπίτι

   Kien iras Riko ? – Riko iras hejmen - (Προς τα) πού πηγαίνει ο Ρίκο; Ο Ρίκο πηγαίνει (προς) στο σπίτι.

Στη θέση των προθέσεων, εάν η έννοια παραμένει σαφής. Συχνά, δηλώνει:

1. την απόσταση

   homo, tri pasojn distanca de mi : une personne, éloignée de moi (de) trois pas ;
   

b) le temps : mi laboris multajn jarojn : j'ai travaillé (pendant) beaucoup d'années ;
c) la date : la 15an (dekkvinan) de julio 2002 : (au) 15 juillet 2002 ;
d) la mesure : la plej grandaj sableroj estas du milimetrojn longaj : les plus gros grains de sable sont longs de deux millimètres.

Προσοχή!

Δεν χρησιμοποιείται η αιτιατική στις παρακάτω περιπτώσεις:

1. Όταν το ουσιαστικό ή το επίθετο δηλώνει κάτι ή κάποιον για τον οποίο μιλήσαμε ήδη προηγούμενα:

   αντί για τον εξέλεξαν βασιλιά (όπως θα λέγαμε στα ελληνικά), λέμε: τον εξέλεξαν για να είναι βασιλιάς

   αντί για θεωρώ τον άνθρωπο ικανό, λέμε: θεωρώ ότι ο άνθρωπος είναι ικανός

Επίσης:

1. Oni elektis lin prezidanto: τον εξέλεξαν πρόεδρο (= τον εξέλεξαν ώστε να είναι πρόεδρος)
2. Mi trovis la vinon bona - βρήκα (θεώρησα) ότι το κρασί ήταν καλό
3. Όμως:
4. Mi trovis la vinon bonan - βρήκα το καλό κρασί