Νεοϊνδοευρωπαϊκή Μάθημα 5

ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΜΑΘΗΜΑ 5

ΜΙΑ ΤΕΧΝΗΤΗ ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

(Με βάση το σχετικό δικό μας βιβλίο (των Ιωαννίδη Κ. & Ιωαννίδου Αικ.) του 2008) --ΚώτσονΙωαν 19:46, 27 Αυγούστου 2009 (UTC)

ΜΑΘΗΜΑ 5. Το ρήμα. Ο αόριστος και οι συντελικοί χρόνοι.

5.1.1. Γενικά για τον αόριστο και τους συντελικούς χρόνους.

Από τους χρόνους του ρήματος ο ενεστώτας, ο μέλλοντας και ο παρακείμενος λέγονται αρκτικοί ή αρχικοί χρόνοι, ενώ ο παρατατικός, ο αόριστος και ο υπερσυντέλικος λέγονται παραγόμενοι ή ιστορικοί χρόνοι. Ο παρακείμενος, ο υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας λέγονται συντελικοί χρόνοι, γιατί δηλώνουν κάτι που έχει συντελεσθεί, έχει γίνει. Όσοι χρόνοι σχηματίζονται με μία λέξη λέγονται μονολεκτικοί και όσοι σχηματίζονται με δύο ή περισσότερες λέξεις λέγονται περιφραστικοί χρόνοι. Στα λατινικά ο παρακείμενος όταν ισοδυναμεί με ελληνικό παρακείμενο είναι χρόνος αρκτικός και όταν ισοδυναμεί με ελληνικό αόριστο είναι ιστορικός χρόνος.

Ο αόριστος της οριστικής της ινδοευρωπαϊκής δεν είχε θεματικό φωνήεν1. Ο συλλαβικός φθόγγος -m2 του α΄προσώπου έγινε στην ελληνική -α και στη συνέχεια επεκτάθηκε και στα άλλα πρόσωπα. Έτσι ο αόριστος της αρχαίας ελληνικής σχηματίσθηκε από τη συλλαβική ή χρονική αύξηση ανάλογα, το θέμα του ρήματος, το χρονικό σημείο -σ-, το θεματικό φωνήεν που αναπτύχθηκε και την κατάληξη. Ανάλογα σχηματίσθηκε και ο παρακείμενος, χωρίς συλλαβική ή χρονική αύξηση, με χρονικό σημείο το -κ- και αναδιπλασιασμό, δηλαδή την επανάληψη του αρχικού συμφώνου με ένα -ε.

Ο υπερσυντέλικος σχηματίσθηκε με τη συλλαβική αύξηση, τον αναδιπλασιασμό, το θέμα, το χρονικό σημείο, το θεματικό φωνήεν και την κατάληξη. Ο συντελεσμένος μέλλοντας σχηματίσθηκε περιφραστικά με τη μετοχή παρακειμένου και την οριστική του μέλλοντα του ρήματος εἰμί, π.χ. λελυκὼς ἔσομαι, ἔσει, ἔσται, λελυκότες ἐσόμεθα, ἔσεσθε, ἔσονται.

Η λατινική απώλεσε τον αναδιπλασιασμό, τον οποίο διατήρησε η Σανσκριτική3 και η αρχαία Ιρλανδική5, της ινδοευρωπαϊκής κατά το σχηματισμό του παρακειμένου, αλλά τον διατήρησε σε μερικά ρήματα όπως tete’ndi < tendo, pe’peri < pa’rio, ce’cini < cano, ce’cidi < cado, popo’sci < posco κ.ά. Από την κατάληξη του τρίτoυ πληθυντικού προσώπου της ινδοευρωπαϊκής –nti6 προέκυψε η αντίστοιχη κατάληξη της λατινικής -nt και της ελληνικής -ατι, -ασι με μετατροπή του συλλαβικού φθόγγου -n-7 σε -α- στην ελληνική γλώσσα.

5.1.2. Ο αόριστος και οι συντελικοί χρόνοι της Νεοϊνδοευρωπαϊκής.

Ο αόριστος και οι συντελικοί χρόνοι της Νεοϊνδοευρωπαϊκής σχηματίζονται, όπως και οι άλλοι χρόνοι μονολεκτικά, χωρίς θεματικά φωνήεντα, καταλήξεις, αύξηση, αναδιπλασιασμό ή μετάπτωση μόνο με την προσθήκη του ανάλογου χρονικού προσφύματος της Νεοϊνδοευρωπαϊκής, με το -sa ο αόριστος, ο παρακείμενος με το -ka, ο υπερσυντέλικος με το -ken και ο συντελεσμένος μέλλοντας με το -kο.

Η κλίση των ρημάτων στους συντελικούς χρόνους φαίνεται στον παρακάτω πίνακα:

ΠΙΝΑΚΑΣ ΚΛΙΣΗΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ ΤΗΣ ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ:

ΑΟΡΙΣΤΟΣ ΚΑΙ ΣΥΝΤΕΛΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ / ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ

1ο προσ / 2ο προσ / 3ο προσ // 1ο προσ / 2ο προσ / 3ο προσ

Αόριστος / eg ehsa / tu ehsa / he ehsa / nos ehsa / vos ehsa / hes ehsa

Παρακείμενος / eg ehka / tu ehka / he ehka / nos ehka / vos ehka / hes ehka

Υπερσυντέλικος / eg ehken / tu ehken / he ehken / nos ehken / vos ehken / hes ehken

Συντελεσμένος μέλλοντας / eg ehko / tu ehko / he ehko / nos ehko / vos ehko / hes ehko

Στο τρίτο πρόσωπο το θηλυκό έχει την αντωνυμία ha/has και το ουδέτερο την αντωνυμία hon/had για τον ενικό και πληθυντικό αντίστοιχα. Το κυρίως ρήμα μένει αμετάβλητο. Με τον ίδιο τρόπο κλίνονται όλα τα ρήματα.

5.2.1. Λεξιλόγιο.

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ / ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΗ

ΛΕΞΗ - ΘΕΜΑ / ΛΕΞΗ - ΣΗΜΑΣΙΑ

Θηβαῖοι - tebai / tebaies, se - Θηβαῖοι

εὐθύς, εὐθέ-ος eute - / eutee - εὐθύς, αμέσως

ἄγγελος - aggel / angel, se - ἄγγελος, πρέσβης

φράζω - fraz / fraz, eg - φράζω, λέγω

φράσω (μέλλ.) - fraz / frazso, eg - φράσω (μέλλ.)

ἔξεστι - ekes / hon ekes - επιτρέπεται

πᾶς, πᾶσα, πᾶν - pant / pant - όλος

Λακεδαιμόνιος - Lakedaimoni / Lakedaimoni, se - Λακεδαιμόνιος

τιμωρέ-ω - timore / timore, eg - τιμωρώ

σφόδρα - sfodra / sfodra - πολύ

ἀνιά-ω - ania / ania, eg - λυπώ

φιλοξενία - filokseni / filokseni, se - φιλοξενία

ἀποκρίνομαι - apokrin / apokrin, eg - ἀποκρίνομαι

δῆλος - del / del, se - δῆλος, φανερός

ἀπέρχ-ομαι - aperh / aperh, eg - φεύγω

κῆρυξ < κήρυκ-ος - keruk / keruk, se - κήρυκας

Ἰάσων < Ἰάσον-ος - Iason / Iason, se - Ἰάσονας

σύμμαχος - sunmah / sunmah, se - σύμμαχος

σπουδή - spoud / spoud, se - βιασύνη

σπουδῇ - spoude / spoude - βιαστικά

διαλογίζομαι - dialogid / dialogid, eg - σκέφτομαι

μέλλον - mellont / mellont, se - μέλλον

ἀποβαίνω - apobain / apobain, eg - ἀποβαίνω

τριήρης - trieres / trieres, se - τριήρης

πληρόω - plero / plero, eg - πληρόω, γεμίζω

θάλασσα - talass / talass, se - θάλασσα

συλλαμβάνω - sunlab / sunlab, eg - συλλαμβάνω

μισθοφόρος - mistofor / mistofor, se - μισθοφόρος

ἀκήρυκτος - akerukt / akerukt, se - ἀκήρυκτος

Φωκεύς - foke / Foke, se - Φωκέας

χρή-ομαι - hre / hre, eg - χρησιμοποιώ

πεζῇ - peze / peze - πεζῇ, με τα πόδια

διαπορεύομαι - diaporeu / diaporeu, eg - προχωρώ

Βοιωτία - boiotia / Boiotia, se - Βοιωτία

πρότερον - proteron / proione - προτύτερα

5.2. 2. Κείμενο (Ξενοφώντα, Ελληνικά, 6, 4, 19-22).

ΑΡΧΑΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ

Οἱ δὲ Θηβαῖοι εὐθὺς μὲν μετὰ τὴν μάχην ἔπεμψαν εἰς Ἀθήνας ἄγγελον ἐστεφανωμένον καὶ ἅμα μὲν τῆς νίκης τὸ μέγεθος ἔφραζον, ἅμα δὲ βοηθεῖν ἐκέλευον, λέγοντες ὡς νῦν ἐξείη Λακεδαιμονίοις πάντων ὧν ἐπεποιήκεσαν αὐτοὺς τιμωρήσασθαι. Τῶν δὲ Ἀθηναίων ἡ βουλὴ ἐτύγχανεν ἐν ἀκροπόλει καθημένη. Ἐπεὶ δ’ ἤκουσαν τὸ γεγενημένον, ὅτι μὲν σφόδρα ἠνιάθησαν πᾶσιν δῆλον ἐγένετο. Οὔτε γὰρ ἐπὶ ξένια τὸν κήρυκα ἐκάλεσαν, περί τε τῆς βοηθείας οὐδὲν ἀπεκρίναντο. Καὶ Ἀθήνηθεν μὲν οὕτως ἀπῆλθεν ὁ κῆρυξ. Πρὸς μέντοι Ἰάσονα, σύμμαχον ὄντα, ἔπεμπον σπουδῇ οἱ Θηβαῖοι, κελεύοντες βοηθεῖν, διαλογιζόμενοι πῇ τὸ μέλλον ἀποβήσοιτο. Ὁ δ’ εὐθὺς τριήρεις μὲν ἐπλήρου, ὡς βοηθήσων κατὰ θάλατταν, συλλαβὼν δὲ τό τε ξενικὸν καὶ τοὺς περὶ αὐτὸν ἱππέας, καίπερ ἀκηρύκτῳ πολέμῳ τῶν Φωκέων χρωμένων, πεζῇ διεπορεύθη εἰς τὴν Βοιωτίαν.

ΝΕΟΪΝΔΟΕΥΡΩΠΑΪΚΟ

Ala se tebaies eutee meta se mah hes pempsa eis se Atena ene angel, o stefanoorken, ke ama hes frazba se megetes of se nik ke ama hes keleuba na se atenaies boete, eno hes legba (ή legontes) oti hon ekes nun te se lakedaimonies na an hes timoresa (ή timoresaein) illos eneka se pantes ad hes poieken. Se boul of se atenaies sunedriazba tuhaie. Ke ote hes akousa illon on hon genorken (ή se genorkaont) hon gensa del te se pantes oti se atenaies aniaorsa sfodra. Uke gar se atenaies kalesa se keruk ina an hes filoksenesa illon uke peri se boetei hes apokrinsa oton. Ke apo se Atena se keruk aperhsa outos. Ala se tebaies pempsa ene angel spoude pros se Iason, o esba sunmah, ke hes keleuba (ή keleuontes) na he boete, dioti hes dialogidba pu se mellont ken hon odegeba. Illo eutee pleroba ene triereses, ina an he boetesa eis se talass, ke afou he labsa se mistofores ke se ippees, os esba sun illo, anke se fokees hreba ene akerukt polem, he diaporeusa eis se Boiotia.

5.2.3. Σχόλια.

hes pempsa, stefanoorken, hes frazba, hes keleuba, boete, hes legba, hon ekes, na an hes timoresa, hes poieken: έστειλαν, είχε στεφανωθεί, έλεγαν, προέτρεπαν, να βοηθούν, έλεγαν, ότι επιτρέπεται, να τιμωρήσουν, είχαν κάνει, ρήματα της κύριας, της αναφορικής, των δύο κύριων, της βουλητικής, της τροπικής, της ειδικής, της βουλητικής και της αναφορικής πρότασης, se tebaies: υποκείμενο, eutee: αμέσως, επιρρηματικός προσδιορισμός, meta se mah: μετά τη μάχη, εμπρόθετος προσδιορισμός, ene angel: απεσταλμένο, αντικείμενο, eis se Atena: στην Αθήνα, εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο, se megetes: το μέγεθος, αντικείμενο, of se nik: της νίκης, γενική κτητική, te se lakedaimonies: στους Σπαρτιάτες, δοτική προσωπική, eneka se pantes: για όλα, εμπρόθετος της αιτίας.

sunedriazba, ote hes akousa, hon genorken, hon gensa, oti aniaorsa: συνεδρίαζε, όταν άκουσαν, είχε γίνει, έγινε, ότι λυπήθηκαν, ρήματα της κύριας, της χρονικής, της αναφορικής, της κύριας και της ειδικής πρότασης, se boul: υποκείμενο, of se atenaies: των Αθηναίων, tuhaie: τυχαία, επιρρηματικός προσδιορισμός, illon: εκείνο, αντικείμενο, on: το οποίο, υποκείμενο, del: φανερό, κατηγορούμενο, te se pantes: σε όλους, δοτική προσωπική, sfodra: πολύ, επιρρηματικός προσδιορισμός του ποσού.

kalesa, ina an hes filoksenesa, hes apokrinsa: κάλεσαν, για να φιλοξενήσουν, απάντησαν, ρήματα της κύριας, της τελικής και της κύριας πρότασης, se atenaies: υποκείμενο, se keruk, illon: τον κήρυκα, εκείνον, αντικείμενα, peri se boetei: για τη βοήθεια, εμπρόθετος αναφοράς, oton: κάτι, αντικείμενο.

aperhsa, pempsa, esba, hes keleuba, na he boete, dioti hes dialogidba, ken hon odegeba: απήλθε, έστειλαν, ήταν, προέτρεπαν, να βοηθάει, γιατί σκέφτονταν, θα οδηγούσε, ρήματα των δύο κύριων, της αναφορικής, της κύριας, της βουλητικής, της αιτιολογικής και της πλάγιας ερωτηματικής πρότασης, apo se Atena: από την Αθήνα, εμπρόθετος απομάκρυνσης, se keruk: ο κήρυκας, υποκείμενο, outos: έτσι, επιρρηματικός τρόπου, se tebaies: οι Θηβαίοι, υποκείμενο, ene angel: απεσταλμένο, αντικείμενο, spoude: βιαστικά, sunmah: σύμμαχος, κατηγορούμενο, se mellont: το μέλλον, υποκεί-μενο.

pleroba, ina an he boetesa, afou he labsa, esba, anke hreba, he diaporeusa: εξόπλιζε, για να βοηθήσει, αφού πήρε, ήταν, αν και χρησιμοποιούσαν, προχώρησε, ρήματα της κύριας, της τελικής, της χρονικής, της εναντιωματικής και της κύριας πρότασης, illo: εκείνος, υποκείμενο, eutee: αμέσως, ene triereses: τριήρεις, αντικείμενο, eis se talass: στη θάλασσα, εμπρόθετος τόπου, se mistofores ke se ippees: τους μισθοφόρους και τους ιππείς, αντικείμενα, os: οι οποίοι, υποκείμενο, sun illo: μαζί του, εμπρόθετος συνοδείας, ene akerukt polem: έναν ακήρυκτο πόλεμο, αντικείμενο, eis se Boiotia: στη Βοιωτία, εμπρόθετος κίνησης σε τόπο.

5.3. Ασκήσεις.

5.3.1. Γράψε δίπλα στις αρχαίες ελληνικές λέξεις τις αντίστοιχες λέξεις της Νεοϊνδοευρωπαϊκής:

ΑΡΧ. ΕΛΛ. ΛΕΞΗ / ΝΕΟΪΝΔ. ΛΕΞΗ

ἱερός se

ὀδούς < ὀδόντ-ος

ἱλαρός

οἰκειότης, -ότητος

ἱπποκόμος

παράθεσις, -εως

καθελκύω eg

παραίτησις, -εως

καθαίρεσις, -εως

παρακάθη-μαι

κάδος

περιτρέχω

κινδυνεύω

περιτροπή

κηδεμών, -όνος

προηγέ-ομαι

5.3.2. Γράψε δίπλα στις λέξεις της Νεοϊνδοευρωπαϊκής τις αντίστοιχες αρχαίες ελληνικές λέξεις:

ΝΕΟΪΝΔ. ΛΕΞΗ / ΑΡΧ. ΕΛΛ. ΛΕΞΗ

ekleg ρ.

skorakid ρ.

prodel ὁ

tresik ὁ

proedr ὁ

tesseraik ὁ

proedri ἡ

penteik ὁ

proedreu ρ.

fatn ἡ

skeuori ἡ

faul ὁ

skope ρ.

fem ἡ

skop ὁ

ftan ρ.

5.3.3. Συμπλήρωσε τους τύπους που λείπουν στον παρακάτω πίνακα:

Αόριστος / eg pempsa

Παρακείμενος / nos ....................

Υπερσυντέλικος / he ................................

Συντ. Μέλλ. / ha ........................

Αόριστος / eg timoresa

Παρακείμενος / hon .......................

Υπερσυντέλικος / vos ............................

Συντ. Μέλλ. / ha ...................................

Αόριστος / hes gensa

Παρακείμενος / nos ..........................

Υπερσυντέλικος / he ..............................

Συντ. Μέλλ. vos ............................

5.3.4. Ανάλυσε γραμματικά και συντακτικά τις παρακάτω περιόδους:

Tos un hes pempsa angel eis se Atena? Se tebaies pempsa angel eis se Atena. Ina ton un se tebaies pempsa angel eis se Atena? Hes boulba na hes boete. Ton un se atenaies poiesa ote hes akousa illon on genorken? Se atenaies aniaorsa sfodra. Ke ton ge un se atenaies apokrinsa peri se boetei? Se atenaies u apokrinsa oton ke se keruk aperhsa. Meta tatad ton ge un se Iason pragsa? Se Iason diaporeuba peze eis se Boiotia. Se Lukomedes plerosa se Arkades me fronemat. Se pole of se Sinopees pempsa nos, ina an nos epainesa illos. Se tebaies mahba eos an se atenaies feugsa. Nos mat poll didagmates ek se filosofes. Se didaskal timoresa se kak matet. Se romaies katastrefsa se Karhedon per se hron ekaton tesseradeka eks p.H. Se Temistokles apokrinsa te se Euribiades «Age tu pleg ala age tu akou!». Se Leonidas apokrinsa te se perses «Afou an vos erhsa age vos lab!». Nos hre se stil ina nos graf. Ara tu un matsa, o paid, se semerin matemat? Nai, o didaskal, eg matsa hon.

5.3.5. Σχημάτισε περιόδους με τις λέξεις:

1. se, tebaies, eutee, meta se mah, hes pemp, eis se Atena, ene angeles.

2. ama, hes fraz, se, megetes, of se nik, ke ama hes, keleu, na, hes, boete.

3. se, tebaies, leg, oti hon ekes, nun, te se lakedaimonies na hes timoresa illos.

4. se, boul, of se atenaies, sunedriaz, tuhaie.

5. ote, hes, akousa, illon, on, hon genorken, hes aniaorsa, sfodra.

6. pantes, gnoba, oti se atenaies, es, gennai.

7. se, atenaies, u, kalesa, se keruk, na, hes filoksenesa, illo.

8. Ke, apo se Atena, se kerukes, aperhsa, outos.

9. ala, se tebaies, pemp, ene angel, spoude, pros se Iason.

10. hes keleuba, na he boete, dioti, hes dialogid, pu se mellont, ken odege.

5.3.6. Μετάφρασε στη Νεοϊνδοευρωπαϊκή τις περιόδους:

1. Ποιοι έστειλαν τους αγγελιοφόρους στη Θήβα και γιατί;

2. Τους αγγελιοφόρους τους έστειλαν οι Σπαρτιάτες για να βοηθήσουν.

3. Γιατί οι Αθηναίοι δεν ήθελαν να βοηθήσουν τους Θηβαίους;

4. Γιατί είχαν λυπηθεί πολύ με αυτά που είπε ο κήρυκας.

5. Με τι γέμισε την ψυχή των Αρκάδων ο Λυκομήδης.

6. Η πόλη της Αθήνας μάς έστειλε για να μας βοηθήσετε.

7. Οι φιλόσοφοι μάς διδάσκουν πολλά διδάγματα.

8. Έμαθες, παιδι μου, το μάθημα της Γεωγραφίας σήμερα;

9. Όχι δεν το έμαθα, κύριε, γιατί ήμουν ασθενής.

10. Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν την Κόρινθο μαζί με την Καρχηδόνα.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ Νεοϊνδοευρωπαϊκή Μάθημα 6