Συγκριτική διδασκαλία των κλασικών γλωσσών Μάθημα 1 Συνέχεια

ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΓΛΩΣΣΩΝ ΜΑΘΗΜΑ 1 ΣΥΝΕΧΕΙΑ

(Με βάση το σχετικό δικό μας βιβλίο (των Ιωαννίδη Κ. & Ιωαννίδου Αικ.) του 2007)

ΜΑΘΗΜΑ 1 ΣΥΝΕΧΕΙΑ Πνεύματα, τόνοι, φθόγγοι και γράμματα.

1.3.1. Να αναλύσεις και να μεταφράσεις τους διαλόγους:

Α. Ελληνικά

Διδάσκαλος: Ἐγώ εἰμι ὁ διδάσκαλος.

Μαθητής: Ἐγώ μαθητής εἰμι.

Διδάσκαλος: Οὗτός ἐστιν ὁ παιδοτρίβης (γυμναστής).

Μαθητής: Σύ εἶ διδάσκαλος καὶ οὗτὸς ἐστι παιδοτρίβης.

Διδάσκαλος: Ὑμεῖς μαθηταί ἐστε.

Μαθητής: Ἡμεῖς μαθηταί ἐσμεν.

Διδάσκαλος: Χαίρετε, ὦ μαθηταί!

Μαθητής: Χαῖρε, ὦ διδάσκαλε!

Διδάσκαλος: Οὗτος πάπυρός (τετράδιο) ἐστιν.

Μαθητής: Παπύρους πολλοὺς ἔχομεν.

Διδάσκαλος: Αὕτη βύβλος (βιβλίον) ἐστίν.

Μαθητής: Βύβλους ἔτι οὐκ ἔχομεν.

Διδάσκαλος: Ἔρρωσθε (γεια σας), ὦ μαθηταί!

Μαθητής: Ἔρρωσο, ὦ παιδοτρῖβα!

Διδάσκαλος: Αὕτη σφαῖρά (μπάλα) ἐστι.

Μαθητής: Ὁρῶμεν τὴν σφαῖραν, ὦ παιδοτρῖβα.

Διδάσκαλος: Ἴθι εἰς πίνακα (Πήγαινε στον πίνακα)!

Μαθητής: Εἶμι εἰς πίνακα (Πηγαίνω στον πίνακα).

Διδάσκαλος: Ἀρχώμεθα τῆς διδασκαλίας (ας αρχίσουμε)!

Μαθητής: Δι’ ὀλίγου σχολή (διάλειμμα) ἔσται, ὦ διδάσκαλε.

Διδάσκαλος: Οὔ μοι δοκεῖ χρῆναι (δε νομίζω ότι πρέπει) ἡμᾶς θορυβεῖν τούτου ἕνεκα.

Μαθητής: Παῖδες γάρ ἐσμεν, ὦ διδάσκαλε.

Διδάσκαλος: Εἶεν, ἴτε! Ὑγιαίνετε!

Μαθητής: Καὶ σύ γε!

Β. Λατινικά:

Praeceptor: Ego sum praece’ptor (Εγώ είμαι ο δάσκαλος).

Discipulus: Disci’pulus sum ego (Εγώ είμαι ο μαθητής).

Praeceptor: Tu es magi’ster? (Εσύ είσαι ο δάσκαλος;)

Discipulus: Non, ille est do’minus (Όχι, εκείνος είναι ο κύριος).

Praeceptor: Vos disc’ipuli estis? (Εσείς είσθε μαθητές;) . Discipulus: Ita, nos disci’puli sumus. (Ναι, εμείς είμαστε μαθητές).

Praeceptor: Salve’te! (Γεια σας).

Discipulus: Salve tu quoque! (Γεια σου και σένα!).

Praeceptor: Hic est libe’llus (Αυτό είναι τετράδιο).

Discipulus: Libe’llus est ille (Εκείνο είναι τετράδιο).

Praeceptor: Haec est creta (Αυτή είναι κιμωλία).

Discipulus: Ille est li’ber (Εκείνο είναι βιβλίο).

Praeceptor: Lege, scribe, disci’pula (Διάβασε, γράψε, μαθήτρια)!

Discipulα: Lego, scribo, do’mine (Διαβάζω, γράφω, κύριε).

Praeceptor: Ego sum do’minus. Quis sum ego? (Εγώ είμαι ο κύριος. Ποιος είμαι εγώ;)

Discipulus: Do’minus es tu.

Praeceptor: Haec est ta’bula. Quid est hoc? (Αυτό είναι πίνακας. Τι είναι αυτό;)

Discipulus: Ta’bula est illa (Πίνακας είναι εκείνο).

Praeceptor: Bene, i in sedi’le tuum (Καλά, πήγαινε στο θρανίο σου)!

Discipulus: Gra’tias ago tibi (Σε ευχαριστώ)!

Praeceptor: Lege lectio’nem, puer (Διάβασε το μάθημα, παιδί μου)!

Discipulus: Non tempus est (Δεν υπάρχει χρόνος), magister, hinc seceda’mus (ας φύγουμε από εδώ)!

Praeceptor: Tintina’bulum expecta’te (Περιμένετε το κουδούνι)!

Discipuli: Tintina’bulum, tintina’bulum, magister!

Praeceptor: Ite (πηγαίνετε), pu’eri (παιδιά)! Vale’te (Γεια σας)!

Discipuli: Vale tu quoque (Γεια σου και σένα)!

1.3.2. Δικαιολόγησε τα πνεύματα και τους τόνους στις λέξεις των προτάσεων:

1. Ῥώμη (δύναμη) μετὰ φρονήσεως ὠφέλησεν, ἄνευ δὲ ταύτης ἔβλαψεν.

2. Ἀλλ’ ἄγετε πειθώμεθα πάντες!

3. Τούτῳ ὄνομα ἦν Πλάτων.

4. Κῦρος ἐθήρευεν ἀπὸ ἵππου, ὁπότε γυμνάσαι βούλοιτο ἑαυτόν τε καὶ τοὺς ἵππους.

5. Ἠναγκάσθη Ξενοφῶν ἀναστῆναι (να σηκωθεί) καὶ εἰπεῖν τάδε.

1.3.3. Να δικαιολογήσεις τον τονισμό στις λέξεις των λατινικών προτάσεων:

1. Disco’rdia (διχόνοια) semper nocet (βλάπτει) po’pulis (τους λαούς).

2. Sae’pe (συχνά) magi’stri (δάσκαλοι) pu’eros (παιδιά) pigros (οκνηρά) casti’gant (τιμωρούν).

3. Pa’ter (ο πατέρας) do’num (δώρο) fi’lio (στο γιο) dat (δίνει).

4. Ami’ci (οι φίλοι) ami’cos (τους φίλους) a’mant (αγαπούν).

5. Grae’ci et Roma’ni anti’qui (αρχαίοι) po’puli sunt (είναι).

1.3.4. Δικαιολόγησε τα πνεύματα και τους τόνους στις λέξεις των παρακάτω εκφράσεων:

1. Τί γάρ; οὐ μεθ’ ὑμῶν διαλέγεσθαι δύναμαι;

2. Σίγα, ὦ παῖ, καί μοι τὸν ἄρτον κόμιζε!

3. Σύγγνωθι, ὦ Σώκρατες! Ἀμέλει! (Συγγνώμη Σωκράτη! Μη δίνεις σημασία!).

4. Ἄγε δή, ἴωμεν! (Άντε λοιπόν, πάμε!).

5. Ὄμνυμι, τοίνυν, νὴ τὸν Δία! (μα το Δία!).

6. Ἀγαθὸς ἦν τὴν φυήν (στη διάπλαση).

7. Δεῦρο παῖδες, οὐκέτι σχολή! (τέρμα το διάλειμμα!)

8. Ἴσθι ἀνόητος ὤν! (Να ξέρεις ότι είσαι ανόητος!)

9. Cur ergo librum non ca’pitis? (Γιατί λοιπόν δεν παίρνετε το βιβλίο;)

10. Bene! Ea’mus i’gitur! (Καλά, ας πάμε λοιπόν!)

11. Quam iucu’nda vita est! (Πόσο ευχάριστη είναι η ζωή!)

12. Pa’ule, ami’ce mi! (Παύλε, φίλε μου!)

13. Mecum veni! (Έλα μαζί μου!)

14. Mirum librum emi, a’spice eum! (Αγόρασα ένα θαυμάσιο βιβλίο, δές το!)

15. Magni’ne emi’sti? (Ακριβά το αγόρασες;)

16. Non ita (Όχι, βέβαια).

1.3.5. Δικαιολόγησε τα πνεύματα και τους τόνους στις λέξεις των εκφράσεων:

1. Οὐδὲν καινὸν ὑπὸ τὸν ἥλιον (Δεν υπάρχει τίποτε καινούργιο κάτω από τον ήλιο).

2. Λυδία λίθος (Όργανο με το οποίο δοκιμάζουμε κάτι, συνήθως το χρυσάφι).

3. Πρῶτος ἐν ἴσοις (Πρώτος ανάμεσα σε ίσους).

4. Ἐνώπιος ἐνωπίῳ (Πρόσωπο με πρόσωπο).

5. Αἰδὼς Ἀργεῖοι! (Ντροπή πια!)

6. Ἀθήνησι Πανεπιστήμιον (Πανεπιστήμιο της Αθήνας).

7. Γαίαν ἔχοι ἐλαφράν! (Να είναι ελαφρό το χώμα που τον σκεπάζει!)

8. Γαία πυρὶ μειχθήτω! (Ας καταστραφεί ο κόσμος όλος!)

9. Σιγὴ ἰχθύος (Αποφυγή ομιλίας).

10. Σκιᾶς ὄναρ ἄνθρωπος (Ο άνθρωπος είναι ασήμαντος).

(Οι τόνοι στις λατινικές λέξεις θα μπαίνουν στα πρώτα τρίαντα πέντε μαθήματα για διευκόλυνση των σπουδαστών.)

1. Ab ovo (Από το αυγό, δηλαδή από την αρχή).

2. Ab urbe co’ndita (Από την κτίση της Πόλης (Ρώμης).

3. Capta’tio benevole’ntiae (Η προσέλκυση της εύνοιας του ακροατηρίου).

4. De facto (Στην πράξη).

5. Homo ho’mini lupus (Ο άνθρωπος είναι λύκος για τον άνθρωπο).

6. Hono’ris causa (Τιμής ένεκεν).

(Δεν έχουμε κανένα πρόβλημα με τον τονισμό των μονοσύλλαβων και δισύλλαβων λέξεων. Tο πρόβλημα εστιάζεται στις τρισύλλαβες και υπερτρισύλλαβες λέξεις co’ndita, ho’mini, capta’tio, benevole’ntiae: Τονίζονται στην προπαραλήγουσα γιατί η παραλήγουσα είναι βραχύχρονη. hono’ris: Τονίζεται στην παραλήγουσα γιατί είναι μακρόχρονη.)

1.3.6. Γράψε τις παρακάτω εκφράσεις με τους σωστούς τόνους και τα πνεύματα & δικαιολόγησε τις αλλαγές:

1. Αβρόχοις ποσί (Με στεγνά τα πόδια).

2. Γνωστός και μη εξαιρετέος (Άνθρωπος που δεν πρέπει να εξαιρεθεί).

3. Εν τη ῥύμῃ του λόγου (Στη ροή της κουβέντας).

4. Μάννα εξ ουρανου (Ανέλπιστη βοήθεια).

5. Φαλακρω κτένας δανείζεις (Δανείζεις χτένα σε φαλακρό. Ματαιοπονείς).

6. Λαμβάνει σάρκα και οστα (Γίνεται πραγματικότητα).

7. Δωρον αδωρον (Άχρηστο, περιττό).

8. Εάλω η Πόλις (Κυριεύθηκε η Κωνσταντινούπολη).

9. Προς επίρρωσιν (Για ενίσχυση).

10. Συλλήβδην (Όλοι μαζί, συνολικά).

1.3.7. Να δικαιολογήσεις τον τονισμό στις λέξεις των λατινικών εκφράσεων:

1. Te’rminus ante quem (Χρονολογικό όριο πριν από το οποίο έγινε κάτι).

2. Terra inco’gnita (Άγνωστη γη).

3. Philoso’phiae doctor (Διδάκτορας φιλοσοφίας).

4. Perso’na non grata (Πρόσωπο ανεπιθύμητο).

5. O’mnia vincit amor (Όλα τα νικάει η αγάπη).

6. Lice’ntia poe’tica (Ποιητική άδεια).

7. In memo’riam (Εις μνήμην).

8. Homo sa’piens (Σοφός άνθρωπος).

9. Filio’que (Και εκ του υιού).

10. Ex consuetu’dine (Από συνήθεια).

1.4. Αρχαιομάθεια.

1. γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει:

Τη γενική πίστη στην αξία της έλλογης σιγής τη δήλωνε το ρητό «κρεῖττον τὸ σιγᾶν τοῦ λαλεῖν». Η γνώμη αυτή του Σοφοκλή δείχνει, πέρα από τη μεγάλη σημασία της έλλογης σιγής, από κάποια άποψη και τη θέση της γυναίκας στην αρχαία αθηναϊκή κοινωνία της κλασικής εποχής, που δε θα πρέπει να ήταν και πολύ υπερήφανη για την ισοπολιτεία των γυναικών, αν και υπήρξαν παραδείγματα, όπως της Λυσιστράτης, της Ασπασίας και άλλων γυναικών της αθηναϊκής κοινωνίας, που δηλώνουν το αντίθετο. Ενώ στη μινωική π.χ. κοινωνία ή γυναίκα απολάμβανε κάθε ελευθερία, όπως συμμετοχή στη δημόσια ζωή, σε αθλητικές εκδηλώσεις και εορτές, στην κλασική Αθήνα συνήθως ήταν αποκλεισμένη από τη δημόσια ζωή και ήταν περιορισμένη στο γυναικωνίτη, δηλαδή τα διαμερίσματα των γυναικών, από τα οποία πήρε και το όνομά του ο γυναικωνίτης των εκκλησιών. Το κύριο δωμάτιο του σπιτιού, όπου υποδέχονταν τους ξένους, ήταν ο ανδρώνας, στον οποίο, όπως λέει και το όνομα, έμενε ο άνδρας, ο οποίος και υποδεχόταν τους ξένους.

2. σκιᾶς ὄναρ ἄνθρωπος:

Σε αντίθεση με το «πάντων χρημάτων μέτρον ἄνθρωπος» του Πρωταγόρα η ρήση αυτή του μεγάλου λυρικού ποιητή του 5ου αιώνα π.Χ. Πίνδαρου δείχνει τη θέση των συγχρόνων του για τη μηδαμινότητα του ανθρώπου σε σύγκριση με το θείο. Για τον Πίνδαρο όλα τα ανθρώπινα είναι υποδεέστερα των θεϊκών και ο άνθρωπος θα πρέπει να το γνωρίζει αυτό και να μην επιδιώκει την ὕβριν, να μην προβαίνει δηλαδή σε ενέργειες που υπερβαίνουν τα ανθρώπινα όρια και προκαλούν τη δυσμένεια των θεών, που έχουν πάντοτε ως αποτέλεσμα τη νέμεση, την αναπόφευκτη τιμωρία, όπως συνέβη με τον Προμηθέα, τον Οιδίποδα, τον Κρέοντα, τη Λητώ, τον Πάτροκλο κ.ά.

3. Graecia capta ferrum victo’rem cepit:

Ο μεγάλος Ρωμαίος ποιητής Οράτιος σε μια επιστολή του κάνει τη διαπίστωση ότι η Ελλάδα, αν και κατακτήθηκε με τη δύναμη των όπλων από τους Ρωμαίους, ουσιαστικά κατέκτησε με τον πολιτισμό της, δηλαδή τα γράμματα και τις τέχνες, τους Ρωμαίους. Προφανώς ο Οράτιος, όπως και οι άλλοι μεγάλοι Λατίνοι συγγραφείς, αναγνώριζε την τεράστια προσφορά των Αρχαίων Ελλήνων στην ανάπτυξη του ρωμαϊκού πολιτισμού. Ο Λίβιος Ανδρόνικος, στις αρχές του 3ου αιώνα, μετέφρασε για πρώτη φορά ομηρικά κείμενα και οι μεγάλοι ποιητές, όπως ο Βιργίλιος, ο Οράτιος, ο Οβίδιος, ή οι δραματουργοί, όπως ο Πλαύτος και ο Σενέκας, γαλουχήθηκαν στα κείμενα των Αρχαίων Ελλήνων και τους μιμήθηκαν.

4. ab urbe co’ndita:

Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν το χρονολογικό σύστημα με τις ολυμπιάδες, δηλαδή ξεκινούσαν τη χρονολόγηση από το 776 π.Χ. οπότε είχε γίνει η πρώτη ολυμπιάδα. Οι Ρωμαίοι χρονολογούσαν τα γεγονότα από την κτίση της Ρώμης, δηλαδή από το 753 π.Χ., έτος κατά το οποίο, σύμφωνα με την παράδοση, ο Ρωμύλος και ο Ρώμος ή Ρέμος ίδρυσαν τη Ρώμη. Οι μήνες του έτους, για τους Αρχαίους Έλληνες, ήταν ο Ἑκατομβαιών (15-7/15-8), ο Μεταγειτνιών (15-8/15-9), ο Βοηδρομιών (15-9/15-10), ο Πυανεψιών (15-10/15-11), ο Μαιμακτηριών (15-11/15-12), ο Ποσειδεών (15-12/15-1), ο Γαμηλιών (15-1/15-2), ο Ἀνθεστηριών (15-2/15-3), ο Ἐλαφηβολιών (15-3/15-4), ο Μουνυχιών (15-4/15-5), ο Θαργηλιών (15-5/15-6) και ο Σκιροφοριών (15-6/15-7). Για του Λατίνους το έτος, που παλαιότερα άρχιζε με το μήνα Μάρτιο, είχε τους μήνες: Ma’rtius, Apri’lis, Ma’ius, Ju’nius, Quinti’lis (από την εποχή του Αυγούστου ονομάσθηκε Ju’lius), Sexti’lis (από την εποχή του Αυγούστου ονομάσθηκε Augu’stus), Septe’mber, Octo’ber, Nove’mber, Dece’mber, Janua’rius, Februa’rius, με εννοούμενο το ουσιαστικό mensis.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ Συγκριτική διδασκαλία των κλασικών γλωσσών Μάθημα 2